wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
Ponadto, podczas stanu wojennego (1949-1987) istniał zakaz tworzenia nowych partii politycznych, pogwałcony zresztą w 1986 roku przez utworzenie Demokratycznej Partii Postępowej (kuomintangowskie władze republiki przymknęły wówczas na to oko).Republikanie Il#- 223
cijaninem i sojusznikiem Stanów Zjednoczonych. Tak sa-i Południowej i w Hongkongu, Kościoły chrześcijańskie zynnika modernizującego, działającego na rzecz sprawie-:znej, pomocy biednym, szerzenia opieki medycznej, wal-zmem.
dyktatury społeczeństwo tajwańskie zachowało więc pew-niektóre swobody, a nawet pełną wolność. Czy wyciągnie-=ek, że przejście od dyktatuiy do demokracji było nieunik-robyt stanowił etap pośredni? Czy nie to samo wydarzyło udniowej? Jednak taki scenariusz — zakładający, że powy--ziomu dochodów na głowę mieszkańca przejście do demo-
Dtałitamych; zrozumiał to syn Chiang Kai-sheka, jego na-samym czasie dyktatorzy z Korei Południowej uświadomili " Zjednoczone nie będą wspomagać ich kraju przeciw Ko-jeśli nie będzie on wyraźnym symbolem obozu wolności ącego się obozowi tyranii.
3 znaczenie miał również fakt, że Tajwańczycy kształcili się dnoczonych i poczynając od lat sześćdziesiątych elity żart w demokracji. Czy można przypuszczać, że w podobny się demokracją Chiny kontynentalne? Liczba studentów 3 Stanów Zjednoczonych jest ograniczona, ponieważ więk-¦staje; zaś ci, którzy powrócili, nie osiągnęli jeszcze wieku 5 do obejmowania stanowisk publicznych. Może za dwa-działacze polityczni dokonają odnowy partii komunistycz-
222 $§¦Y- Rok Koguta
Czy ten precedens sprawdzi się również w przypadku Chin kontynentalnych? Czy również w Pekinie jakiś wywodzący się z nowej generacji członków odmienionej partii komunistycznej Ma Ying-jeou stanie do walki wyborczej z liberalnym przeciwnikiem jak równy z równym, pod okiem wolnej prasy? Czy to, co jest słuszne po jednej stronie cieśniny, okaże się słuszne również po drugiej?
Jak kończą dyktatury, czyli precedens tajwański
Scenariusz zakładający demokratyzację Chin kontynentalnych w wyniku naturalnej ewolucji, na wzór tajwański, i przejście od wolności gospodarczej do wolności politycznej są bardzo pociągające: nadają historii sens, a na Zachodzie działają uspokajająco. To pomyślne przejście zachęca do kontynuowania stosunków z komunistycznymi Chinami w imię spodziewanego morału, bowiem rozwój wymiany doprowadzi do demokracji; Tajwan czy Korea mają być na to dowodem. Przypomnijmy, że w latach osiemdziesiątych tego samego argumentu używali ci, którzy promowali wymianę handlową ze Związkiem Radzieckim. Miała ona rzekomo doprowadzić do zburzenia berlińskiego mum. Ale w ZSRR i w Europie Środkowej sprawy miały się inaczej: to amerykańska presja militarna - a nie handel — obaliła dyktaturę. Podobnie jest ze scenariuszem tajwańskim, który nie znajduje zastosowania w przypadku komunistycznych Chin, gdyż dawny, autorytarny reżim tajwański nigdy nie należał do tej samej kategorii reżimów co dyktatura partii komunistycznej. Reżimy autorytarne mogą ewoluować ku demokracji, czego przykładami są Chile Pinocheta, Tajwan Chiang Kai-sheka, Korea Południowa. Natomiast reżimy totalitarne (nazistowski, sowiecki, partii Baas) nigdy nie ewoluują. Totalitarne tyranie mogą zniknąć wyłącznie pod wpływem sił zewnętrznych — militarnych lub gospodarczych.
Chiang Kai-shek nie był Mao Zedongiem. Odrzucał wprawdzie nawet najmniejszą wzmiankę o autonomii dla Tajwanu, jednak — wyjąwszy dogmat jednych Chin11 — Kuomintang nie był partią komunistyczną. Nie rezygnował z demokracji, lecz „odwlekał" jej wprowadzenie ze względu na
11 Kuomintang uważa, że ustanowiona przezeń Republika Chińska wciąż reprezentuje jedyny i legalny rząd całych Chin, chociaż ich przeważająca część znajduje się obecnie pod komunistyczną okupacją. Dogmatowi „jednych Chin", będącemu legalną fikcją uznaną przez rządy całego świata, sprzeciwiają się tajwańscy niepodległościowcy, którzy twierdzą, że Tajwan i Chiny Ludowe to dwa oddzielne państwa, a nazwa „Republika Chińska" to jedynie dziedzictwo historyczne.
Republikanie Wtf- 223