wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
Teorię dydaktyczną pojmujemy właśnie jako za pomocą naukowych metod odkryte i odpowiednio uporządkowane zależności między tymi czterema czynnikami. Ponieważ zależności te dotyczą przede wszystkim zachowania nauczycieli i uczniów w procesie ksztalcenia, można teorię dydaktyczną uważać za składnik ogólnej teorii zachowania, będącej przedmiotem badań socjologicznych, l psychologicznych, czy prakseologicznych. Powstaje ona zarówno z badania ' zachowań, które miały miejsce w przeszłości, jak i z przebiegających współcześnie, swój sens praktyczny ma zaś głównie dla konstruowania przyszłości, to jest dla organizowania takich zachowań wychowawców i wychowanków, jakie są pożądane z punktu widzenia celów wychowawczych odpowiadających przyszłym potrzebom społecznym. Tak rozumiana dydaktyka opiera się na bogatej wiedzy opisowej, nie można więc o niej mówić, iż reprezentuje inny niż nauki teoretyczne stosunek do zdań opisowych. "Myśląc o takich naukach, jak medycyna, architektura, dydaktyka czy polityka prawa, nikt by nic { wypowiedział twierdzenia, pis/e Adam Podgórccki. ze nauki te nie zawieraj..! elementów '' opisu" (1962. s. 23). Sadzi jednak, że są one naukami praktycznymi, ze względu na specyficzny stosunek do ocen i do działania. Nauki praktyczne mianowicie opieraj;} się na uznanym zespole wartości, na uznanych ocenach, a zarazem na zależnościach miedzy faktami. Odczytanie tych zależności ze stanowiska potrzeb praktyki sprzyja wyborowi takich metod i środków, jakie umożliwiają osiągniecie zamierzonych celów, to jest - w przypadku dydaktyki - uzyskanie pożądanych zmian v, wychowankach. Dydaktyka bada nie wszystkie zachowania, lecz zachowania celowościo-we, to jest te, które zmierzają do przekształcenia ludzkiej rzeczywistości. Wyniki jej badań informują o tym, jak za pomocą opisanego systemu zabiegów i środków uzyskać zmianę stanu danego na stan pożądany. Toteż dydaktyka jest nauką, która nie może zawierać samych wypowiedzi teoretycznych, lecz zarówno zdania opisowe (deskryptywne), jak i wyjaśniające i pro-spektywne oraz zdania oceniające i praktyczne. Tak więc wbrew temu, co twierdzą niektórzy, nie można jej uważać wyłącznie za naukę praktyczną czy stosowaną, jest bowiem nauką teoretyczno-praktyczną '. Dydaktyka wszakże staje się nauką teoretyczno-praktyczną dopiero wtedy, gdy zaczyna opierać swoje twierdzenia na wynikach badań empirycznych. One bowiem dostarczają materiału opisowego, pozwalają wykrywać zależności, a zarazem umożliwiają konstruowanie zachowań celowościowych, zmierzających do tworzenia nowych kształtów rzeczywistości dydaktycznej. ' Nawet nauki dawniej uważane za teoretyczne, np. socjologia, zaczyna się traktować jako teoretyczno-praktyczne. coraz więcej uwagi poświęcają bowiem zastosowaniu wiedzy teoretycznej w praktyce. Zob. np. artykuł J. Szczepańskieeo Teoria socjologiczna i praktyko spoicc^ia. "Życie Warszawy" 1969. nr 306:307.