wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.nych przez nas struktur wiedzy i od tego, któnikom wewnętrznym, a porażek - czynni
Maruszewski, T. (red.). (1993). Poznanie, afekt, zachowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukore z nich są zaktywizowane w momencie kom sytuacyjnym); egocentryzm atrybucyjwe PWN.
spostrzegania. Główne struktury wiedzy to ny (przypisywanie sobie większej odpowie
Mądrzycki, T (1986). Deformacje w spostrzeganiu ludzi. Warszawa: PWN.
reprezentacje kategorii osób (stereotypy dzialności za wyniki uzyskiwane wspólnie
Skarżyńska, K. (1981). Spostrzeganie ludzi. Warszawa: PWN.
i schematy ról społecznych), skrypty (reprez innymi osobami) oraz efekt fałszywej po
Wojciszke, B. (1986). Teoria schematów społecznych. Wrocław: Ossolineum.
zentacje ciągów zdarzeń i działań) oraz rewszechności (przecenianie rozpowszechnie
Wojciszke, B. (1991). Psychologia oceniania ludzi. Poznań: Nakom.
prezentacje cech ludzkich. Wszystkie one nia własnych zachowań i opinii).
mają strukturę prototypową i hierarchiczną.
Spostrzegając świat społeczny, kierujemy
Wszystkie decydują o selektywności uwagi, się nie tylko deskryptywnym, ale i ewalua-
o sposobie interpretacji nadchodzących infortywnym znaczeniem docierających do nas inmacji i o ich zapamiętywaniu. Warunkiem koformacji. Dokonujemy ocen napotykanych niecznym do tego, by jakaś struktura wiedzy
osób. Trzy najważniejsze sposoby ujmowania
wpływała na przetwarzanie informacji, jest jej
procesu oceniania to traktowanie go jako odzaktywizowanie i możliwość zastosowania do dolnej integracji danych (na przykład ważone przetwarzanych danych. •
ich uśrednianie), jako odgórnego wykorzy-
Postawy i ich zmiana
Bogdan Wojciszke
luf" " H C "1F* demokratycznie rządzo-
ność, funkcja, zakres czy złożoność (por. Mą-
wk JHA S nych społeczeństwach rzą-
drzycki, 1977), choć większość teorii i badań
nra / l i k # dzący robią z grubsza to, dotyczy jedynie znaku i natężenia postawy.
lllf ilif co odpowiada rządzonym,
Wiele wcześniejszych prac przyjmowało
W W a jeżeli robią co innego, to tak zwaną trójskładnikową definicję postawy
przestają rządzić, chyba że uda im się nakło
(por. Mika, 1982). Zgodnie z nią, postawę twonić rządzonych do zmiany poglądów. Zapewrzy - obok stosunku emocjonalnego (uczu-ne stąd właśnie wynika ogromna popularność
ciowo-oceniający składnik postawy) - także
problematyki postaw i ich zmiany, których składnik poznawczy (przekonania człowieka
badanie stanowi jedną z najważniejszych dziena temat danego obiektu) oraz składnik behadzin psychologii społecznej.
wioralny (tendencja do pozytywnych lub ne
Postawą wobec dowolnego obiektu gatywnych zachowań w stosunku do obiek
(przedmiotu, zdarzenia, idei, innej osotu) . Jednak związek owych trzech rodzajów
by) nazywamy względnie stałą skłonność reakcji (emocjonalnej, poznawczej i behawiodo pozytywnego lub negatywnego ustoralnej) na ten sam obiekt często bywa slaby, sunkowywania się człowieka do tego a jego wielkość zależy od wielu dodatkowych
obiektu. Ustosunkowanie to może mieć chaczynników i z pewnością nie można założyć
rakter zarówno emocji, jak i mniej lub barjego istnienia na mocy definicji.
dziej chłodnej oceny obiektu. Określenie czyjejś postawy wobec jakiegoś obiektu oznacza umiejscowienie człowieka na dwubiegunowym kontinuum ustosunkowania do te4 3 . 1
go obiektu, rozciągającym się od stosunku
skrajnie negatywnego (całkowite odrzucenie
Geneza postaw
obiektu) do stosunku skrajnie pozytywnego
(całkowita akceptacja obiektu). Kluczowymi
właściwościami postawy są zatem znak (po
Podźwiękiem po trójskładnikowej definicji
zytywny lub negatywny) i natężenie (więpostawy jest przyjmowany tu pogląd, że trzy
ksze lub mniejsze); inne właściwości to ważnajważniejsze mechanizmy genezy postaw to:
80
CZŁOWIEK W RELACJI Z I N N Y M I
POSTAWY I ICH ZMIANA
8 1
(1) nabywanie przekonań na temat właściwoprzekonanie oznacza przypisanie obiektowi
gdzie P oznacza postawę wobec obiektu x; p,
Zbliżonym mechanizmem jest przenie
ści obiektu, (2) przeżycia emocjonalne zwiąpostawy jakiejś właściwości (na przykład
oznacza i-te przekonanie podmiotu na temat
sienie ustosunkowania z jakiegoś bodźca
zane z danym obiektem oraz (3) własne za
„Ukończenie studiów podwyższa prestiż spoobiektu x, czyli subiektywne prawdopodowywołującego reakcję emocjonalną na współ-
chowania kierowane na ów obiekt. Omówimy łeczny") w wyniku obserwacji, wnioskowania
bieństwo, że obiekt x ma cechę i; o, zaś oznawystępujący z nim obiekt postawy. W przecije kolejno, rozważając na zakończenie także bądź otrzymania stosownej informacji od jacza ocenę cząstkową cechy i. Ilustrację zastowieństwie do warunkowania klasycznego przejmowanie „gotowych" postaw od innych kiegoś nadawcy. Właściwość ta może być
sowań tego równania zawiera tabela 43.1.
przeniesienie takie nie wymaga wielokrotosób.
przypisywana z różną siłą - prawdopodobień