przynosz� wysoki doch�d i wymagaj� wysokiego poziomu wykszta�cenia ciesz� si�najwi�kszym presti�em...

wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...

Wska�nik presti�u
lekarz
profesor
s�dzia lub prawnik
dentysta
minister
nauczyciel szko�y �redniej
bibliotekarz
kasjer w banku
mechanik
hydraulik
stolarz
kelner
gosposia
�r�d�o: Narodowy O�rodek Badania Opinii (NORC), 1982.
"W�adza stanowi kolejne cenione dobro, poniewa� daje mo�liwo�� kontrolowania
lub co najmniej oddzia�ywania na to, co robi� inni ludzie. Jednak jest to dobro
najbardziej zwodnicze, poniewa� ci, kt�rzy j� posiadaj�, pos�uguj� si� ni� cz�sto w
bardzo subtelny spos�b. Co wi�cej, w�adza cz�sto zwi�zana jest z organizacjami,
takimi jak zwi�zki zawodowe, korporacje i grupy interesu; w rezultacie trudno si�
zorientowa�, w czyim r�ku aktualnie ona spoczywa. Czy dyrektor i jego zast�pcy maj�
wi�ksz� w�adz� ni� na przyk�ad klienci danej organizacji? Nie mo�emy zatem
skonstruowa� tabeli przedstawiaj�cej dystrybucj� w�adzy, podobnej do tych, kt�re
ukazuj� podzia� dochod�w i presti�u. W�adza jest znacznie trudniejsza do uchwycenia,
a stwierdzenie, gdzie si� znajduje, jest przedmiotem wielkich kontrowersji w socjologii
(Alford, Friedland, 1985). Niekt�rzy twierdz�, �e istnieje elita skupiaj�ca wi�kszo��
w�adzy (Mills, 1956; Domhoii, 1967, 1978), kt�ra wykorzystuje j� do wp�ywania na
wi�kszo�� podejmowanych decyzji. Inni s� zwolennikami wi�kszego pluralizmu i
uwa�aj�, �e w�adza nie jest skoncentrowana, lecz rozproszo-
116
na pomi�dzy wiele r�nych os�b i organizacji (Dahl, 1961). Kontrowersja ta
bierze si� st�d, �e w�adza cz�sto jest ukryta lub rozproszona, co utrudnia poznanie,
kto ile jej posiada. Jednak ujmuj�c rzecz najog�lniej, ci, kt�rzy posiadaj� wielkie
bogactwa, kt�rzy kontroluj� wielkie organizacje, i ci, kt�rzy s� przez nie
reprezentowani, maj� tak�e w�adz� (Turner, Starnes, 1976; Turner, Musick, 1985).
Struktura klasowa
Ile klas istnieje w Ameryce�to znaczy jak wiele jest grup ludzi, kt�re dostaj� ten
sam kawa�ek tortu z�o�onego z pieni�dzy i presti�u i maj� podobne cechy? Jak
wyra�ne s� granice pomi�dzy nimi? Jak du�a mobilno�� z klasy do klasy istnieje w
ci�gu �ycia jednego cz�owieka lub kilku generacji? Jak trwa�e s� te klasy? Na jedne
pytania �atwiej jest odpowiedzie�, na inne trudniej. Przeanalizujmy je wszystkie po
kolei.
Ile mamy klas? Odpowied� zale�y od tego, jak bardzo chcemy by� szczeg�owi.
W przybli�eniu mo�emy dokona� nast�puj�cego podzia�u: elita (wielkie maj�tki,
w�adza i presti�), bardzo zamo�ni (zgromadzony maj�tek i presti� p�yn�ce z dobrze
op�acanych zawod�w b�d� z biznesu), wy�sza klasa �rednia (wysoko wynagradzani
profesjonali�ci b�d� odnosz�cy sukcesy biznesmeni, kt�rzy zgromadzili pewien
maj�tek), klasa �rednia (do�� du�y doch�d, troch� maj�tku w funduszach
emerytalnych oraz w�asny dom), ni�sza klasa �rednia (�redni doch�d, troch�
zgromadzonych d�br, by� mo�e dom), wy�sza klasa robotnicza (poka�ny doch�d,
troch� maj�tku w funduszach emerytalnych i w�asny dom), �rednia klasa robotnicza
(�redni doch�d, troch� zgromadzonego maj�tku) oraz ubodzy (niski doch�d,
bezrobotni, niezdolni do pracy bez �adnego maj�tku). Nale�y pami�ta�, �e ludzie
ubodzy stanowi� najliczniejsz� klas� w �wiecie industrialnym � liczy ona od trzy-
dziestu pi�ciu do pi��dziesi�ciu milion�w ludzi i obejmuje od trzynastu do
czternastu procent ameryka�skiego spo�ecze�stwa (J. Turner, 1993a; Ropers, 1991;
Sherradcn, 1991).
R�nice pomi�dzy tymi klasami wyznacza kilka parametr�w. Jednym z nich jest
rodzaj wykonywanej pracy � czy jest to praca fizyczna (�niebieskie ko�nierzyki",
czyli robotnicy), czy te� niefizyczna (�bia�e ko�nierzyki"); parametr ten jest bardzo
istotny, �atwo jest te� zauwa�y� r�nice pomi�dzy ,,niebieskimi" a �bia�ymi
ko�nierzykami" w zachowaniach. stylu �ycia i wielu innych cechach. Innym
wyznacznikiem podzia�u jest poziom dochod�w i zdolno�� do gromadzenia maj�tku
z w�asnego dochodu; ludzie, kt�rzy posiadaj� jaki� maj�tek, zachowuj� si� i my�l�
inaczej ni� ci, kt�rzy go nie maj�. A im mniej masz pieni�dzy, tym wi�ksza r�nica
mi�dzy tob� a tymi, kt�rzy zgromadzili pewien kapita�. Ostatnim wyznacznikiem
podzia�u jest to, jak� w�adz� i presti�em dysponujemy, co jest zale�ne od naszych
dochod�w b�d� rodzaju wykonywanej pracy. Ludzie posiadaj�cy w�adz� i presti�
zachowuj� si� i my�l� inaczej ni� ci, kt�rzy tych d�br nie maj�.
Granice tych klas s� do�� niejasne, co �wiadczy o tym, �e nie istnieje pomi�dzy
nimi wyra�ny podzia�, czy te� brak ci�g�o�ci. Spostrze�enie to odpowiada na
drugie, postawione wy�ej, pytanie. Przechodz�c do trzeciego pytania, stwierdzi�
nale�y, �e istnieje pewna mobilno�� pomi�dzy klasami, ale nie s� to wielkie skoki.
Statystycznie najbardziej prawdopodobne jest przej�cie do s�siedniej klasy�w g�r�
lub w d�. Je�li zaczynasz od ni�szej klasy �redniej, mo�esz oczekiwa� przej�cia do
klasy �redniej lub do wy�szej robotniczej (zale�y to od pracy, jak� podejmiesz).
Je�li zaczynasz od klasy robotniczej, mo�esz dzi�ki odpowiedniemu wykszta�ceniu
przej�� do klasy �redniej bia�ych ko�nierzyk�w". Ale je�li panuje recesja
gospodarcza, a rz�d obcina wydatki na cele spo�eczne, w�wczas najpewniej
pozostaniesz w tym samym miejscu, gdzie zaczyna�e�, albo nawet zjedziesz w d�
drabiny stratyfikacyjnej �co si� przytrafi�o wielu ludziom w Ameryce na pocz�tku
lat dziewi��dziesi�tych. Wi�kszo�� Amerykan�w przez ca�e �ycie pozostaje w tej
samej klasie spo-
117
�ecznej; a je�li nawet s� bardziej mobilni, to nie zachodz� daleko � wbrew
sensacyjnym opowie�ciom o tych, kt�rzy z czy�cibut�w stali si� milionerami.
Odpowied� na ostatnie postawione wy�ej pytanie podkre�la, �e klasy w Ameryce
nie s� w pe�ni stabilne, a to z powodu znacznych zmian w gospodarce, kt�re
prowadz� do zmiany charakteru zatrudnienia � redukcji stanowisk pracy w
przemy�le, a zwi�kszaniu ich liczby w us�ugach. Tak wi�c coraz mniej ludzi pracuje
fizycznie (,,niebieskie ko�nierzyki"), a wzrasta liczba ,,bia�ych ko�nierzyk�w".
R�wnie wa�ny jest dramatyczny wzrost zatrudnienia w nisko p�atnych us�ugach (np.
w barach szybkiej obs�ugi). Stosunkowo najbardziej stabilne pozostaj� elity, a
niewielka fluktuacja istnieje w klasach bardzo zamo�nych i wy�szej �redniej.
Czytaj�c te s�owa, zapewne chcia�by� pozosta� lub znale�� si� w tych dwu ostatnich
klasach. Masz na to szans�, je�li startujesz w klasach s�siednich (i zdob�dziesz
odpowiednie wykszta�cenie). Jednak zmiany w gospodarce, kt�re doprowadzi�y do

---