wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
Niech ta ksi ka b dzie przestrog dla tych wszystkich, którzy dzi
jeszcze siej nienawi , “wybielaj ” złoczy ców, chc ich rehabilitacji, a
nawet gloryfikuj sprawców ludobójstwa jako bojowników o niepodle-
gło własnego pa stwa. Niechaj młode pokolenie im przebaczy ale nie
zapomina o tym, o czym zapomnie nie wolno, aby nigdy wi cej takie lub
podobne wydarzenia nie mogły si powtórzy .
Dr Józef Fajkowski, historyk, po przeczytaniu materiału przygoto-
wanego do tej ksi ki i poczynieniu uwag, za co Mu serdecznie dzi kuj ,
napisał: Opracowanie to jest niezwykłym dokumentem, mog czerpa
pełnymi gar ciami z takich ksi ek zawodowi historycy, jako ródła.
Oczekuj wydania jej drukiem.
7
8
Dumka podolska.
Droga ziemia ta,
My l j moja zna!
Tam najwi ksze szcz cie moje,
Tam najpierwsze niepokoje,
Tam najpierwsza łza!
(Maurycy Gosławski)
PODOLE – CZASY MINIONE.
PODOLE – to pi kna kraina, zwana przez wielu “Ziemi mlekiem i
miodem płyn c ”.
Klimat Podola jest umiarkowany. Temperatury dodatnie dochodz
do 35oC, ujemne do –300. Jest to wielka równina z gł bokimi jarami – ko-
rytami rzek, głównie Bohu i Dniestru, wpadaj cymi do Morza Czarnego
oraz dopływów Dniestru – Złotej Lipy, Strypy, Koropca, Seretu, Zbrucza i
Smotrycza.
Gleby s tu bardzo yzne, głównie czarnoziemy, ale na około 1/3
powierzchni zmieszane z piaskiem, marglem i kamieniem wapiennym.
Uprawy rolne – to głównie pszenica, buraki cukrowe, kukurydza, wino-
ro l, chmiel i tyto .
Podole jest terenem słabo zalesionym. Wyst puj tu d by, osika,
wi z, jawor, klon, grab, brzoza, olcha, a miejscami tak e buk, wierk i
jodła. Kopaliny Podola to kamie wapienny, granit, gips, glina, piryt, ka-
mie litograficzny i saletra.
Głównym zaj ciem mieszka ców Podola w czasach minionych by-
ło rolnictwo i hodowla bydła (słynne podolskie woły i krowy). Handlowano
zbo em i bydłem, a przemysł reprezentowały jedynie cukrownie, młyny,
gorzelnie, garbarnie oraz fabryki sukna i wyrobów tytoniowych.
Na północy graniczyło Podole z Wołyniem, na wschodzie z woj.
bracławskim, na południu z Multanami (Wołoszczyzn ), a na zachodzie z
woj. ruskim.
9
Pono w IX wieku zamieszkiwało Podole plemi Drewlan. Pó niej
korzystaj c z ustawicznych swarów i niezgody ksi
t ruskich, ziemie te
zagarn li Tatarzy i panowali tu a do roku 1331, kiedy to ksi
litewski
Giedymin zaj ł ziemi podolsk i oddał j w zarz dzanie czterem synom
brata swego Koriata (ksi cia nowogródzkiego) – Jerzemu, Fedorowi,
Aleksandrowi i Konstantemu.
W 1340 roku król Kazimierz Wielki przył czył Ru Czerwon do
Korony Królestwa Polskiego a w tym cz
Podola.
Herbem Podola było złote sło ce na białym polu.
W latach pó niejszych, za czasów Władysława Jagieł y i jego na-
st pców, ziemie podolskie były do cz sto przedmiotem sporów mi dzy
Polsk a Litw . Dopiero w 1434 roku zaj ł całe Podole król Władysław III
i uspokoił wrzenie, zrównawszy z prawach i swobodach miejscow
szlacht ze szlacht polsk . Utworzono województwo podolskie, którego
pierwszym wojewod został Piotr Odrow .
Ziemia podolska n kana była ustawicznie najazdami ze wschodu –
Tatarów, Turków i Wołochów, którzy rabowali, palili i niszczyli j prze-
mieniaj c w pustyni . Nawiedzały te Podole rozmaite kl ski: trz sienia
ziemi, bardzo mro ne zimy, szara cza i zarazy.
Za bardzo słabych rz dów króla Michała Korybuta Wi niowieckiego
(syna sławnego “Jaremy”) Podole opanowali Turcy. Do Polski powróciło
dopiero w 1669 roku za spraw pokoju karłowickiego.
PODZIAŁ PODOLA.
Po I rozbiorze Polski w roku 1772 nast pił podział Podola na cz
wschodni (do rzeki Zbrucz), która przypadła Rosji i na cz
zachodni
– zaj t przez Austro-W gry.
Rosjanie ze swojej cz ci utworzyli Guberni Podolsk , ze stolic
w Kamie cu Podolskim. W 1897 roku skład narodowo ciowy guberni
przedstawiał si nast puj co: ogółem liczyła 2.984,6 tys. ludno ci, z
czego 2.240,3 tys. (75,1%) stanowili Rusini, 261,1 tys. (8,8%) Polacy,
368,7 tys. (12,3%) ydzi. Rosjan było jedynie 2,6% i 1,2% innych naro-
dowo ci.