65Czasem musimy podwa�y� i odrzuci� oceny drugiego cz�owieka, na przyk�ad osoby wykorzystuj�cej dziecko, kt�ra m�wi, �e ono �lubi takie zabawy"...

wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...

Tego rodzaju postrzeganie rzeczywisto�ci musi zosta� zakwestionowane i zast�pione przez alternatywny zestaw znacze�. Na przyk�ad �bawili�my si�" nale�y zast�pi� zwrotem �molestowa�em dziecko". Jest to integralny element programu leczenia os�b wykorzystuj�cych seksualnie dzieci.
Cz�sto ludzie popadaj� w k�opoty z powodu postrzegania zdarze� inaczej ni� inni, na przyk�ad pozostali cz�onkowie rodziny. Je�li pracownik socjalny potrafi postrzega� sytuacj� jak ka�da z poszczeg�lnych os�b, to mo�e te r�ne punkty widzenia uwzgl�dni�, m�wi�c na przyk�ad do jednej osoby: �Z Pana punktu widzenia wygl�da�o to na...", a do drugiej: �Naturalnie, �e widzi to Pan inaczej. Zapewne wydaje si� Panu, �e...". Je�li ich (sprzeczne) percepcje zostan� w ten spos�b uznane, to obie (wszystkie) strony konfliktu �atwiej znajd� wsp�lny punkt wyj�cia na drodze do rozwi�zania.
Uczestnicy interakcji musz� cho�by w minimalnym stopniu zgadza� si� ze sob� w ocenie jakiego� problemu czy sytuacji, je�li ich wzajemne kontakty maj� przebiega� bez trudno�ci. Jest niezmiernie wa�ne, by�my doszli z lud�mi, dla kt�rych pracujemy, do porozumienia w kwestii naszych wsp�lnych cel�w. Je�eli nie umiemy konstruktywnie przedstawi� im celu, do kt�rego d��ymy, to ludzie �yj�cy w wielo-kulturowym, wielorasowym spo�ecze�stwie w og�le nie b�d� chcieli mie� z nami do czynienia.
Elementy interakcji spo�ecznych
Dobrze uzasadnione dane dowodz� istnienia dw�ch r�wnoleg�ych, ale wzajemnie na siebie oddzia�uj�cych kana��w komunikacji: werbalnego i niewerbalnego. Pracownicy socjalni i animatorzy �ycia spo�eczno�ci lokalnej powinni zdawa� sobie spraw� z obu tych sposob�w komunikowania i ich wp�ywu na osoby, z kt�rymi pracuj�. Ludzie cierpi�cy z powodu r�nych niekorzystnych czynnik�w, dla kt�rych j�zykiem ojczystym nie jest angielski, mog� si� nas obawia� i mie� nam za z�e to, �e posiadamy w�adz�. Prawdopodobnie s� oni szczeg�lnie wra�liwi na objawy wy�szo�ci i protek-cjonalno�ci. Mog� wi�c wyczuwa� r�ne subtelno�ci, z kt�rych pracownik socjalny nawet nie zdaje sobie sprawy.
Komunikacja niewerbalna
Wed�ug Argyle'a (1983) komunikacja niewerbalna dzia�a na cztery r�ne sposoby.
S� to:
1. Komunikowanie interpersonalnych postaw i emocji. Istniej� dowody na to, �e emocje i postawy przekazywane s� g��wnie niewerbalnie: tonem g�osu, wyrazem twarzy, gestami. Kana� werbalny stosowany jest g��wnie do przekazu informacji.
66
Psychologia dla pracownik�w socjalnych
Tabela 3.1. Elementy niewerbalnego zachowania kojarzone z akceptacj� i odrzuceniem podczas rozmowy wst�pnej (Forbes, Jackson, 1980)
Kontakt niewerbalny w rozmowach kandydat�w przyj�tych
Kontakt niewerbalny w rozmowach kandydat�w odrzuconych
Cz�stszy kontakt wzrokowy
Cz�stszy u�miech
Cz�stsze potakiwania i skini�cia g�ow�
Cz�stsze unikanie spojrzenia i b��dzenie wzrokiem
Cz�stsze przyjmowanie neutralnego wyrazu twarzy i rzadszy u�miech
G�owa nieruchoma, rzadsze potakiwanie
ie f
2.
3.
Autoprezentacja. Informacje o sobie i o tym, jak pragniemy by� postrzegani, przekazujemy g��wnie kana�ami pozawerbalnymi. Wyb�r stroju, rzeczy, kt�re ze sob� nosimy, fryzura - wszystko to m�wi o nas bardzo wiele, cho� jak widzieli�my, inni mog� nie postrzega� tego samego lub interpretowa� to inaczej. Rytua�y. S� to wed�ug Argyle'a powtarzaj�ce si� wzory zachowania maj�cego znaczenie spo�eczne - jak �luby i ceremonie religijne. Czynno�ci niewerbalne cz�sto odgrywaj� tu istotn� rol�, na przyk�ad podanie komu� d�oni czy posypanie g�owy popio�em.
Uzupe�nienie komunikacji werbalnej. Wypowiadane przekazy s� cz�sto uzupe�niane elementami niewerbalnymi, takimi jak gestykulacja czy niedoko�czone zdanie skwitowane wzruszeniem ramion.
Argyle (1972) wymieni� r�ne aspekty komunikacji niewerbalnej, kt�re razem przekazuj� okre�lone informacje:
� Kontakt fizyczny: wyst�puj�cy przy powitaniach i po�egnaniach, oznacza przyja�� i intymno��.
� Blisko��: szeroki zakres zmienno�ci znacze�, w zale�no�ci od kultui y.
� Uk�ad cia�a: pary wsp�pracuj�ce siedz� obok siebie, pary wsp�zawodnicz�ce lub wrogie siedz� naprzeciw siebie. Osoby prowadz�ce konwersacj� preferuj� ustawienie pod k�tem 90 stopni.
� Postawa cia�a: wskazuje na to, czy osoba jest napi�ta czy rozlu�niona; osoba o najwy�szym statusie przyjmuje pozycj� najmniej formaln�.
� Gestykulacja: wyra�a og�lny stopie� pobudzenia emocjonalnego oraz poszczeg�lne emocje, na przyk�ad zaciskanie pi�ci jako oznaka agresji.
� Kiwanie g�ow�: dzia�a jak wzmocnienie zach�caj�ce ludzi do kontynuowania, do m�wienia i tak dalej.

---