wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
w ich skomplikowanych losach odzwierciedlaj¹ siê wa¿ne problemy ideowe czasów, w których przysz³o im ¿yæ, a szczególnie niesprawiedliwoœci panuj¹cego porz¹dku spo³eczno-moralnego, z którym bohaterowie pozostaj¹ w ostrym konflikcie.Elementy naturalizmu w wybranych utworach literackich.
Naturalizm bêd¹cy odmian¹ póŸnego realizmu dziewiêtnastowiecznego powsta³ we Francji, a g³ównym teoretykiem i reprezentantem naturalizmu by³ Emil Zola. Za³o¿enia zawar³ w studium programowym pt. "Powieœæ eksperymentalna". Na ostateczny kszta³t kierunku wp³ynê³a darwinowska teoria walki o byt i doboru naturalnego oraz tajne'owska teoria œrodowiska. Wywiedziony z tych przes³anek program opiera³ siê na:
1. szczegó³owych obserwacjach tzw. dokumentalizmie tj. wrêcz kulcie drobiazgów i szczegó³ów eliminuj¹cych z aktu twórczego fikcjê i wyobraŸniê artystyczn¹
2. na fizjologicznej koncepcji cz³owieka, absolutnie zdeterminowanego prawami natury i œrodowiska.
Ten przyrodniczy determizm nadawa³ utworom naturalistycznym piêtno fatalizmu i pesymizmu ukazuj¹c cz³owieka jako bierny produkt dziedzicznych obci¹¿eñ nie daj¹cych siê zneutralizowaæ. Konflikty miêdzyludzkie nabiera³y w oœwietleniu naturalistycznym cech drapie¿nej walki o byt. Równoczeœnie jednak ten rygorystyczny nakaz rzetelnej obserwacji, odrzucaj¹cej wszelk¹ idealizacjê rzeczywistoœci pozwoli³ siêgn¹æ w obszary ¿ycia przedtem nie znane literaturze np. pozwoli³ na rozleg³¹ penetracjê proletariatu wojskowego i przemys³owego oraz marginesu spo³ecznego, na demaskatorskie obrazy moralnoœci klas posiadaj¹cych. Siêgn¹³ do nowych œrodków ekspresji artystycznej dra¿ni¹cych nawyki i upodobania odbiorców tj. brutalnoœæ obrazowania, antyestetyzm, autentyzm jêzykowy, ¿argon uliczny. Zubo¿y³ psychologizm jednostki na skutek sprowadzenia jej do fizjologii i naturalizmu, rozwin¹³ i udoskonali³ technikê opisywania wielkich zbiorowoœci.
Naturalizm zuba¿a jednostkê sprowadzaj¹c j¹ do biologizmu, rozwin¹³ i udoskonali³ technikê opisów zbiorowoœci. W Polsce zainteresowanie naturalizmem obudzi³ Adolf Sygietyñski - autor artyku³ów o Zoli i Flaubercie. Organem naturalistów w Polsce by³o czasopismo "Wêdrowiec". Najwybitniejszym przedstawicielem naturalizmu w Polsce by³ Adolf Dygasiñski - autor powieœci ch³opskich i wielkomiejskich oraz o tematyce zwierzêcej. Naturalizm w twórczoœci Gabrieli Zapolskiej ("Moralnoœæ Pani Dulskiej") oraz Jana Kasprowicza (pierwszy okres), ¯eromskiego i Reymonta. Elementy naturalizmu w twórczoœci wybranych pisarzy:
Gabriela Zapolska - "MoralnoϾ Pani Dulskiej"