wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...
Utrata wraz z potem soli121
mineralnych może być z powodzeniem uzupełniana przez regularne spożywanie pokarmów odpowiednio przyprawionych.
Picie ad libitum nieodpowiednich płynów nie daje pełnego uzupełnienia ubytków wody w organizmie. Podczas wysiłku fizycznego i w wysokiej tempereturze otoczenia utrata wody w pocie przewyższać może objętość wypijanych płynów, co prowadzi do hipohydracji ustroju. Niekiedy, mimo postępującego odwodnienia organizmu, tak długo jak tylko to jest możliwe osocze pozostaje środowiskiem stabilnym, o zachowanym ciśnieniu osmotycznym na skutek redystrybucji płynów ustrojowych (przede wszystkim z mięśni i skóry). Jeśli podaż płynu jest mniejsza od zalecanej, nerki przestają wydzielać mocz i stan ten stwarza dodatkowe obciążenie osmotyczne.
Czysta woda pozostaje w żołądku tak długo, aż stanie się płynem izotonicznym. Brak w wypijanym płynie substancji osmotycznie czynnych i zaleganie płynu w żołądku spowodować może nudności i wymioty. Woda jest zatem dostępna dla organizmu i jest wchłaniana, gdy osiągnięta jest zgodność osmotyczna; w przeciwnym wypadku można nie zapobiec hipohydracji ustroju.
Wystąpienie ujemnego bilansu wodnego wywołuje w organizmie stan hipowolemii z jego następstwami w postaci zaburzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego, zmian w składzie krwi, zmniejszenia masy ciała, oligurii, suchości skóry i błony śluzowej jamy ustnej, zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego.
Do odwodnienia hipertonicznego (hiperosmotycznego), ze zwiększeniem substancji osmotycznie czynnych w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej, dochodzi na skutek niedoboru wody w wyniku jej ubytków (intensywne pocenie się, hiperwentylacja) i zmniejszonego spożycia.
W udarze cieplnym następuje odv~odnienie izotoniczne, powstające podczas utraty wody wraz z towarzyszącymi jej stratami osmotycznie aktywnych składników (zmniejszenie się zewnątrzkomórkowej objętości przestrzeni wodnej).
Jeśli zaistnieje nadmierna utrata osmotycznie czynnych substancji i ich niedostateczna podaż, może nastąpić odwodnienie hipotoniczne (zmniejszenie osmolarności płynów zewnątrzkomórkowych) ze względu na zmniejszoną zdolność zatrzymywania wody w ustroju. Dochodzi do tego w następstwie nadmiernego pocenia się i niedostatecznego uzupełniania niedoboru wody płynami pozbawionymi w dodatku elektrolitów. Nie jest odczuwane wówczas pragnienie, mogą jednak wystąpić skurcze mięśniowe (w wyniku hiponatremii) i osłabienie siły mięśniowej (w wyniku hipokaliemii).
W czasie pobytu w tropiku ważne jest niedopuszczenie do hiponatremii, która może wystąpić w wyniku intensywnego pocenia się u osób przebywających w środowisku o wysokiej temperaturze i podczas wysiłku Bzycznego. Wypijanie w stanie odsolenia ustroju dużej ilości płynów bezelektrolitowych doprowadzać może do hipotonii osocza i płynu przestrzeni międzykomórkowej, co staje się przyczyną jego przemieszczania się do wnętrza komórek i wywołania objawów zatrucia wodą; przy braku odczuwania pragnienia pojawia się apatia, śpiączka, zamroczenie, a nawet obrzęk mózgu i osmotyczna hemoliza.
Brąk łaknienia, występujący często u przebywających w krajach tropikalnych (zwłaszcza w okresie wstępnej aklimatyzacji), zwalcza się zazwyczaj przez spożywanie przypraw korzennych, które pobudzają wydzielanie soków trawien
122
nych. Ich nadmiar działać może jednak szkodliwie, drażniąc nadmiernie błonę śluzową przewodu pokarmowego.
W klimacie gorącym picie alkoholu jest przeciwwskazane, gdyż potęguje on zaburzenie gospodarki cieplnej, zwiększa zapotrzebowanie na witaminę B,, a obniżając odporność, może ułatwiać zakażenie i zapadanie na niektóre choroby tropikalne.
Odżywianie się osób przybyłych do tropiku powinno być umiarkowane; podaż składników energetycznych w pokarmach może być nieco mniejsza niż w klimacie umiarkowanym, lecz podaż pozostałych składników powinna pozostawać na poziomie norm fizjologicznych. Wskazane jest wzbogacanie pożywienia w produkty zawierające witaminę C oraz witaminy grupy B (wykorzystuje się miejscowe świeże produkty). Skrupulatne przestrzeganie zasad właściwego doboru pokarmów (surowców) ma na celu zapobieganie ewentualnym zakażeniom i inwazji pasożytniczej oraz zatruciom pokarmowym. Do pierwotnych zatruć może dochodzić na skutek obecności w produktach roślinnych substancji nieobojętnych, lub nawet trujących, a do zakażeń - na skutek pierwotnej obecności drobnoustrojów patogennych (najczęściej z rodzajów Salmonella, Brucella i Mycobacterium) w mięsie zwierząt rzeźnych lub w produktach pochodzenia zwierzęcego. Mięso zwierząt rzeźnych i niektórych dzikich może ponadto zawierać patogenne dla człowieka pasożyty (np. włośnie lub wągry tasiemca). Jadalne zwierzęta wodne (mięczaki, skorupiaki, ryby) mogą być zakażone ze względu na pochodzenie z zanieczyszczonych zbiorników wodnych.
Zazwyczaj jednak dochodzi do wtórnego dostania się do pokarmów patogennych drobnoustrojów z rodzaju Shigella, Salmonella oraz Vibrio i ziarenkowców. Przyczyną przedostawania się drobnoustrojów lub pasożytów (cysty pierwotniaków, jaja robaków) do surowców lub gotowych pokarmów jest zanieczyszczona woda, brudne ręce lub naczynia, owady, gryzonie itp. Również innego rodzaju patogeny mogą znajdować się na powierzchni owoców i warzyw (sałata, rzodkiew, ogórki itp.), pochodzące z upraw zanieczyszczonych fekaliami.
Woda śródlądowych zbiorników powierzchniowych krajów tropikalnych może stwarzać zagrożenie dla życia ludzkiego, ponieważ jest miejscem rozwoju przenosicieli niektórych chorób tropikalnych, a zarazem sprzyja rozprzestrzenianiu czynników patogennych, wywołujących wiele chorób zakaźnych i pasożytniczych (np. wirusowego zapalenia wątroby typu A, duru brzusznego, czerwonki bakteryjnej, cholery, czerwonki pełzakowej). Do skażenia wody zbiorników powierzchniowych dochodzi głównie w wyniku dostania się do niej wydalin ludzkich, ale również kąpiel, pranie itp. mogą doprowadzić do jej zanieczyszczenia. Człowiek zakażać się może za pośrednictwem wody głównie przez jej picie, przez spożywanie produktów spożywczych jadanych na surowo, przez sprzęt kuchenny lub stołowy itp. myty w zanieczyszczonej wodzie.