Pod wp�ywem IR-A i IR-B, zaabsorbowanego przez przedni� cz�� oka, mo�e u' pewnych wypadkach doj�� do zm�tnie� w soczewce oka...

wszyscy myślą, że to dno. ale na dnie tak nie wieje...

D�ugotrwa�e wieloletnie nara�enie doprowadzi� mo�e do zm�tnienia soczewki oka w pobli�u tylnej torebki, rozmiarami r�wnowa�nego �rednicy �renicy. W p�niejszym okresie ulega zm�tnieniu j�dro soczewki. Ze wzgl�du na miejsce wyst�powania i wykonywany zaw�d schorzenie takie nazwano "za�m� hutnicz�" lub "za�m� wydmuchiwaczy szk�a". Za�ma taka mo�e powsta� po 10-20-letnim nara�eniu. Je�li wyst�pi�a po kr�tszym czasie, nale�y szuka� raczej innych przyczyn.
IR-B i IR-C, kt�rych �r�d�em s� zwykle powierzchnie piec�w i kot��w, wywo�uj� zmiany w postaci zapalenia spoj�wek i uszkodze� nab�onka rog�wki. Zapalenie spoj�wek i brzeg�w powiek wywo�ane na tej drodze zwane bywa "chorob� piekarzy".
Ogl�danie silnych �r�de� �wiat�a, jak np. S�o�ca, nie os�oni�tej �ar�wki o du�ej mocy, spawalniczego �uku elektrycznego, powoduje skupienie przez aparat za�amuj�cy oka du�ej ilo�ci energii cieplnej na siatk�wce w do�eczku �rodkowym - miejscu najostrzejszego widzenia. Powoduje to termiczne uszkodzenie siatk�wki, kt�rego g��wnym objawem jest tzw. mroczek centralny.
Dla zabezpieczenia przed szkodliwym dzia�aniem IR polskie przepisy ustalaj� dopuszczalne wysoko�ci nara�enia sk�ry i oczu, powy�ej kt�rych stosowanie odpowiednich �rodk�w ochronnych jest obligatoryjne. Dla sk�ry NDN wynosi 700 W/m2 (tj. 1 cal/cm2/min), a dla oczu 150 W/m2 (0,2 cal/cm2/min). Je�li warto�ci te s� przekraczane, nale�y stosowa� ochrony osobiste w postaci specjalnych okular�w lub tarcz ochronnych oraz ubra� wykonanych z materia��w odbijaj�cych IR. Je�li jest to mo�liwe, powierzchnie promieniuj�ce mo�na ekranowa� za pomoc� materia��w b�yszcz�cych, odbijaj�cych promieniowanie. Nale�y r�wnie� stworzy� warunki u�atwiaj�ce oddawanie ciep�a np. w postaci natrysk�w powietrznych.
13.1.2.2. Promieniowanie nadfioletowe
Promieniowaniem nadfioletowym (UV) nazywa si� zakres fal elektromagnetycznych o d�ugo�ciach 0,18-0,40 pm. �r�d�em tego promieniowania s�
235
w przemy�le elektryczne �uki spawalnicze i lampy kwarcowe o r�nym przeznaczeniu. Podobnie jak promieniowanie podczerwone UV dzieli si� na 3 podzakresy:
UV-A 0,32-0,40 ~m UV-B 0,28-0,32 pm UV-C 0,18-0,28 ~m
Przenikliwo�� promieniowania UV jest niewielka. W �r�d�ach przemys�owych znajduje si� zwykle du�a komponenta zakresu C i sk�ra ludzka zatrzymuje go na samej powierzchni. Zwyk�e szk�o nie przepuszcza promieniowania o fali kr�tszej ni� 340 nm (0,34 ~m).
Promieniowanie UV wywiera na cz�owieka r�norodny wp�yw. Obok niew�tpliwie korzystnego bywa on cz�sto szkodliwy, zw�aszcza w warunkach przemys�owych. Nale�y tu zaliczy� destrukcyjne dzia�anie UV, kt�re jest wykorzystywane w dezynfekcji pomieszcze� (sale operacyjne, laboratoria mikrobiologiczne), narz�dzi i wody. Szczeg�owy opis promieniowania UV przedstawiony jest w rozdziale 8. W warunkach przemys�owych wa�ne jest zw�aszcza oddzia�ywanie UV na oczy.
I Szczeg�lnie wra�liwe na UV g��wnie B i C, s� spoj�wki. Kilkusekundowe na�wietlenie oczu podczas spawania elektrycznego lub lamp� kwarcow� wywo�uje tzw. ostre popromienne zapalenie rog�wki i spoj�wki (keratoconiunctivitis fotoelectrica, ophtalmia fotoelectrica). Po okresie utajenia, trwaj�cym 2-12 h, wyst�puje narastaj�cy b�l oczu, pieczenie, uczucie obcego cia�a pod powiekami, �wiat�owstr�t i �zawienie. Spoj�wki s� zaczerwienione i obrz�kni�te. Na powierzchni spoj�wek i rog�wki powstaj� liczne drobne, p�kaj�ce p�cherzyki. Je�li nie dopu�ci si� do zaka�enia bakteryjnego, ostre objawy ust�puj� i zmiany cofaj� si� po kilkunastu godzinach lub kilku dniach.
D�ugotrwa�e nara�enie oczu na niewielkie dawki UV mo�e by� przyczyn� I przewlek�ego zapalenia brzeg�w powiek i spoj�wek. Powstaj�ce w rog�wce drobne ubytki nab�onka powoduj� zmniejszenie ostro�ci wzroku. Skuteczno�� bakteriob�jcza, skuteczno�� wywo�ywania rumienia oraz koniunktywalna (wy wo�ywanie zapalenia spoj�wek) zale�y od d�ugo�ci fali i jest najwi�ksza w zakresie 240-280 nm.
Dla ochrony oczu nale�y nosi� okulary nie przepuszczaj�ce UV. Zwykle wystarczaj� przeci�tne okulary przeciws�oneczne. Podczas spawania elektrycznego konieczne staje si� korzystanie ze specjalnych tarcz ochronnych i filtr�w spawalniczych. Sk�r� w wystarczaj�cym stopniu chroni ubranie. Nale�y jednak pami�ta�, �e niekt�re cz�ci ubioru, zw�aszcza wykonane z w��kien sztucznych, mog� przepuszcza� od 20 do 50% promieniowania UV.
Podczas pracy na odkrytej przestrzeni po�owa dziennej ilo�ci UV wystarcza zazwyczaj do wywo�ania rumienia. Planuj�c prace podczas s�onecznej pogody nale�y wzi�� pod uwag�, �e % ca�ej ilo�ci dziennego UV przypada na godzin� przed i godzin� po po�udniu, a z/3 obejmuje dwie godziny przed i dwie po po�udniu. Praca w godzinach 9-15 umo�liwia przyj�cie % dawki dziennego promieniowania.
Dopuszczalna dawka UV jest przez polskie przepisy okre�lana dla skutecznego napromienienia erytemalnego (wywo�uj�cego rumie� sk�ry) oraz koniunktywalnego (wywo�uj�cego zapalenie spoj�wek oka). Pomiary wykonywane s�
'!IIIII 236
przyrz�dami maj�cymi filtry optyczne o rozk�adzie przepuszczalno�ci uwzgl�dniaj�cym odpowiednie zakresy UV. Dopuszczalna warto�� napromienienia erytemalnego wynosi 30 J/mZ. Dla napromienienia koniunktywalnego warto�� ta wynosi 30 J/m2 w przypadku nara�enia nie powtarzaj�cego si� w nast�pnym dniu, a 18 J/mz w razie ekspozycji powtarzaj�cej si� w kolejnych dniach.
Zastosowanie UV w medycynie zwi�zane jest z wykorzystywaniem tych promieni do cel�w leczniczych i diagnostycznych. Leczniczo stosuje si� UV-B i UV-A w terapii �uszczycy, fototerapii noworodkowej (przyspieszenie rozk�adu bilirubiny) oraz w stymulacji syntezy witaminy D3. W stomatologii u�ywa si� UV-A do polimeryzacji materia��w dentystycznych (uszczelniacze, �ywice, ��czenia). UV-C wykorzystuje si� w sterylizacji. Przyjmuje si� jako zasad�, �e w kontaktach z UV-A obowi�zuje ochrona oczu (okulary) i �ci�le reglamentowany czas ekspozycji: np. w stomatologii dzienny sumaryczny czas ekspozycji nie powinien przekracza� 1 h. W przypadku stosowania UV-B i UV-C ekspozycja personelu obs�uguj�cego jest przeciwwskazana. W fototerapii noworodkowej konieczne jest stosowanie odpowiednich os�on (np. akrylowych), kt�re nale�� do fabrycznego zestawu. Jednak�e, mimo stosowania �rodk�w ochronnych u os�b maj�cych zawodowy kontakt z UV ryzyko wyst�pienia raka sk�ry jest zwi�kszone o 25%.
13.1.2.3. Promieniowanie laserowe